Tüketici Davranışlarını Etkileyen Faktörler

Dijital ya da fiziksel olmasından bağımsız olarak insanların satın alma davranışları pek çok yönden farklılıklar içerebilir. Gerek kültürel gerek sosyal gerekse psikolojik altyapı, tüketici davranışlarını etkileyen faktörleri belirleyen en önemli kriterler arasında yer almakta. Biz de bu yazımızda bilinçli tüketici davranışları nelerdir ve tüketicilerin tutum ve davranışlarını etkileyen en temel unsurlar neye göre şekillenir, sorularını detaylı biçimde yanıtlıyoruz. Yazının devamını okuyarak konu hakkında bilgi edinebilirsiniz.

Bilinçli Tüketici Davranışları Nelerdir?

Tüketici satın alma davranışlarını etkileyen faktörlerden bahsettiğimiz bu yazının ayrıntılarına geçmeden önce bilinçli tüketici davranışlarının neler olduğuna açıklık getirmekte fayda var. Zira bilinçli tüketicilerin nasıl davrandığını bilmeden bu davranışları etkileyen kriterleri anlamak biraz zor olabilir. Doğru zamanda doğru satın alma kararı verebilen kişiler, bilinçli tüketiciler olarak açıklanıyor. Herhangi bir yazılı kural olmasa da bu tanım, genel anlamda kabul görmüş. Hangi ürünü, hangi markadan ya da kurumda alacağını bilen, alışveriş esnasında meydana gelebilecek olumsuz etkileri göz önünde bulundurarak hareket eden bu kitle sadece tüketmek değil, üretmek için de satın alıyor. Yani, sürdürülebilir ambalajların kullanıldığı ürünleri almayı ya da geri dönüştürülmüş malzemelerden imal edilen ürünleri kullanmayı tercih ediyorlar. Genel hatlarıyla bir çerçeve çizmek gerekirse, bilinçli tüketici davranışları aşağıdaki gibi sıralanabilir.

• Tüketici haklarına hakim, hakkını arayan
• Reklamların etkisinden sıyrılıp gerçekçi satın alma kararları verebilen
• Belli markaları seçip alışveriş eden
• İsraf etmeyen, indirim ve kampanyaları takip eden
• Kaliteli yerli malları tercih eden
• Aile ve ülke ekonomisine katkı sağlayan
• Çevreye saygı duyan
• Tüketici haklarının ön plana alınabilmesi için gerekirse örgütlenen
• Alışverişlerinde güvenilir markaları titizlikle seçen

Tüm bu bilgileri verdikten sonra tüketici davranışını etkileyen temel faktörleri açıklamaya geçebiliriz. Bu bölümü üç ana başlık halinde incelemekte yarar var. Kültürel, sosyal ve psikolojik unsurlar başlıkları altında detaylandırılan tüketici satın alma davranışlarını nelerin nasıl etkilediğini görmek için yazının devamını okumanız yeterli.

Kültürel Faktörler

Tüketiciler olarak biz, farklı kültürlere ve sosyal sınıflara mensubuz. Dolayısıyla bu kültürel altyapımız, günlük hayatımızdaki kararlarımızdan satın alma davranışlarımıza kadar her alanda karşımıza çıkmakta. İnsanların istek ve ihtiyaçlarının ana belirleyicisi konumundaki kültürel değerler arasında; gelenek, görenek, ahlak, inanç, davranış ve sanat yer alıyor. Hepimiz farkında olarak ya da olmayarak her gün bu kültürel altyapımızdan etkilenerek karar alıyoruz. Ne yiyeceğimiz, ne giyeceğimiz, nerede ve nasıl yaşayacağımız en temelde kültürümüz tarafından şekilleniyor. Kısacası tüketici davranışlarını etkileyen sosyo-kültürel faktörler arasında kültürün yeri yadsınamayacak kadar bariz ve büyük.

Kültürün bir alt bölümü olan alt kültür de tüketici satın alma davranışlarında söz sahibi. Kültürlerin üyelerini daha iyi tanımlamak için belirlenen alt kültür, nüfusun artması ile daha da çok ortaya çıkmıştır. Örneğin Karadeniz ya da Güneydoğu Anadolu alt kültürlerine mensup kişiler, Akdeniz alt kültürüne ait kişilere nazaran daha farklı satın alma davranışları geliştirebilir. Ege alt kültürüne ait kişiler soğuk mezeleri her mevsim tüketebilirken Karadeniz alt kültüründe yetişen biri için bu durum, pek de söz konusu olmayabilir.

Ayrıca kişilerin gelir miktarı ve tipi, mesleği, değer yargıları, ikametgah türü ve yeri onların sosyal statülerini belirleyen en temel ve ilk akla gelen kriterler arasında yer alıyor. Kesin sınırlarla belirlenmese de bu kriterler, kişilerin sosyal sınıflarını belirlemede büyük bir öneme sahip. Satın alma davranışların büyük ölçüde etkileyen sosyal sınıf, bu anlamda kurumların ve markaların pazarlama departmanları tarafından ayrıca değerlendiriliyor.

Sosyal Faktörler

Tüketici davranışlarını etkileyen sosyal faktörler arasında ikinci grupta sosyal unsurlar geliyor. Kişilerin satın alma tutumlarını değiştirmesi beklenen herhangi bir topluluk olarak açıklanan danışma grupları, aile, ve statü bu sosyal faktörlerden en temelleri içinde yer almakta. En yakın arkadaşlarımız, iş arkadaşlarımız veya komşularımız bizim tüketici davranışlarımız üzerinde etkili olabiliyor. Buna ek olarak her gün iletişim kurmadığımız ya da yüz yüze gelmediğimiz kişiler bile bizin satın alma tutumlarımızda söz sahibi olabilmekte. Örneğin çok ünlü film yıldızları, sporcular, profesörler ya da akademisyenlerin hareketlerini izleyerek tüketici alışkanlıklarımızı değiştirme eğilimine girebiliyoruz.

Ancak sosyal faktörlerin en önemlisi var ki o bizi derinden etkilemekte: Aile. Bebekliğimizden beri içinde olduğumuz bu grup, bizim her türlü tutumumuzun en temel belirleyicisi. İçinde yetiştiğimiz ailemiz, gelecekte nasıl biri olacağımızdan nerede yaşayacağımıza, nasıl biriyle evleneceğimizden neler giyeceğimize pek çok farklı konuda etkileyici bir unsur. Dolayısıyla aile, tüketicilerin satın alma davranışlarında çok büyük bir öneme sahip.

Psikolojik Faktörler

Tüketici davranışlarını etkileyen psikolojik faktörler arasında ise kişilerin motivasyonları, algılanma ve öğrenme biçimleri ve inançları yer alıyor. Her birimiz farklı konularda motive olup farklı inançlara sahibiz. Bu sebeple kültürel ve sosyal altyapımızda oluşturduğumuz değerlerimiz nedeniyle aynı uyaranlara farklı tepkiler verebilme eğilimi gösterebiliriz. Tüm bunlar bir araya geldiğinde ise kişilerin psikolojik kökenleri, satın alma davranışlarını etkileyen önemli faktörler arasındaki yerini sağlam biçimde alıyor.

Ayrıca Hopi kullananların 2021-2022 yılları arasındaki satın alma davranışlarını merak edenler, ilgili infografiğe buradan ulaşabilir.